Veille 2.1

De gretigheid waarmee sommigen de Green Deal zo snel mogelijk willen afbreken, is beangstigend, schrijft MO*columnist Jan Mertens. Hardnekkig proberen problemen op te lossen met dezelfde logica die ze veroorzaakt heeft, leidt alleen tot een snellere vernietiging van je eigen bestaansgrond.

MO*columnist Jan Mertens heeft een boek geschreven over klimaatemoties. Hoe gaan we om met de angst, het verdriet, de kwaadheid of de machteloosheid die we ervaren door de klimaatcrisis? Een fragment.

Blijven we de urgentie van de klimaatcrisis minimaliseren? Of erop antwoorden met een cynisch ‘niet wij, niet hier, niet nu’? Die reacties geven in elk geval geen vertrouwen dat politici zullen doen wat nodig is, schrijft MO*columnist Jan Mertens. ‘Een mens zou van minder hysterisch worden.’

Zijn we soms bang van de stilte? vraagt MO*columnist Jan Mertens zich af. ‘In tijden van een kantelend klimaat kan net een beetje stilte ons misschien wel helpen om in te zien hoe absurd het “normale” kan zijn.’

De kritiek op een eenzijdige focus op individuele verantwoordelijkheid in de klimaatcrisis is terecht, en tegelijk mogelijk een beetje misleidend, schrijft MO*columnist Jan Mertens. ‘Laten we naar onszelf kijken als burgers, en niet als consumenten. Individuele stappen doen ertoe.’

Op vraag van de FRDO voerden onderzoekers van de UCLouvain een studie uit over jongeren, communicatie en klimaat. De Nederlandse vertaling van deze studie is nu beschikbaar op onze website.

Als titel boven het essay van Joël De Ceulaer in de krant van 11/02/23 staat: “Jawel, het kapitalisme kan het klimaatprobleem helpen oplossen.” De auteur zegt te willen reageren tegenover het beeld dat bestaat over de ‘ecomodernisten’, en haalt daarbij uit naar de ecologisten. Bij dat alles hanteert hij een bepaalde lezing van de moderniteit, op basis waarvan hij zegt over de ecologisten: “Zij willen niet méér moderniteit, maar minder.” Het denken van de ecologisten houdt volgens hem vooruitgang tegen. Het is zinvol op die framing verder in te gaan. Het lijkt alsof er maar één moderniteit of één rationaliteit zou zijn, en dat is niet zo. De ecologisten zitten veeleer in de traditie van de kritische dan in die van de triomferende moderniteit. Mee vanuit het besef van de ‘dialectiek van de Verlichting’ is het hun basisovertuiging dat je ook moet kijken naar de schaduwzijde van een welbepaalde invulling van moderniteit als je de positieve waarden ervan – vrijheid, rechtvaardigheid – overeind wilt houden.

We verlangen naar dingen die eeuwig in verandering zijn en toch blijven, zoals muziek van onsterfelijke schoonheid, een rivier of de seizoenen. Dat is een troostende gedachte, vindt MO*columnist Jan Mertens. Maar het is net dat wat we met ons gedrag dreigen te verstoren.

Het is belangrijk dat we vragen blijven stellen die wat dieper gaan dan de oppervlakte. Zo zou er in het energiedebat eindelijk wat meer ruimte mogen komen voor vragen over wat nodig is, wat genoeg is en wat te veel is, vindt MO*columnist Jan Mertens. ‘Samen minder energie gebruiken is niet betuttelend, het is een vorm van vrijheid veroveren.’

De Britse ecologische econoom en professor duurzame ontwikkeling Tim Jackson schreef 'Voorbij de Groei – Het leven na het kapitalisme'. Jan Mertens vindt het een moedig boek. “'Voorbij de Groei' voegt een mooie en relevante dimensie toe aan het wereldwijde debat over het denken voorbij de groei.”

Door corona beseffen veel mensen dat het leven kort is, schrijft Jan Mertens. Maar dat besef hoeft niet per se te leiden tot vluchtgedrag. ‘De drang naar de lente is groot, maar misschien is het net goed om af en toe in de winter te blijven en verder het ritme van de seizoenen te volgen.’

Er zit meer vrijheid en vooruitgang in het streven naar een 'genoeg voor iedereen' dan in het blind vasthangen aan een ‘steeds meer’, schrijft MO*columnist Jan Mertens. ‘Dat zag ik in de trein. Je hebt altijd van die mensen die vinden dat ze niet alleen voor zichzelf, maar ook voor hun boekentas en ook nog eens voor hun voeten een zitplaats nodig hebben.’

Columnist Jan Mertens hoopt dat de “heropening” van de maatschappij na corona geen stap terug wordt naar een model van vooruitgang dat ons al in te veel problemen bracht. ‘Blind voorthollen zal alleen de ongelijkheid verder vergroten.’